Blog #30: Waarom Mansonia meer aandacht verdient

Gepubliceerd door Jan Maurits Kemps 19 maart 2019

MANSONIA EN DE PROMOTIE VAN ANDERE LKTS
Twee weken geleden is door SHR aan ons (zusterbedrijf Veteka) het KOMO-certificaat afgegeven voor Mansonia glaslatten. Omdat het certificaat bedrijfseigen is kunnen we dit product exclusief op de markt brengen en zijn we (vooralsnog) het enige bedrijf dat dit KOMO-attest draagt. Hier zijn we best trots op, want het proces om dit attest te verkrijgen heeft de nodige inspanningen en tijd gekost. Net zoals dat nodig was om deze – tien jaar geleden nog onbekende houtsoort - op de kaart te zetten.

Ik herinner me nog goed dat ik de “certificat annuel d’exploitation” van een concessie van Decolvenaere bekeek met de te kappen houtsoorten en volumes. Ik schat dat er toen een 20-tal houtsoorten op stonden waarvan minstens de helft voor mij onbekend was. Met een houtvademecum op schoot zocht ik ze één voor één op en keek ik naar de eigenschappen. Ik maakte voor mezelf een lijstje van de houtsoorten waarvan ik dacht dat we er wel iets mee zouden kunnen. Dibétou, Mansonia/Bété, Okan, Eveus kan ik me nog op dit lijstje herinneren.

LKTS – MINDER BEKENDE HOUTSOORTEN
Okan, toen zeker nog een LKTS (lesser known timber specie), groeit in een groot gedeelte van West-Afrika en kent momenteel een grote vraag uit Vietnam, China en India. Een LKTS kan je het nu zeker niet meer noemen en is een gedegen alternatief voor Azobé en Tali.

Eveus, nog steeds een LKTS, zal waarschijnlijk in de toekomst een LKTS en LUTS (lesser used timber specie) blijven. Diverse experimenten, ook bij ons, hebben aangetoond dat de hardheid en natuurlijke duurzaamheid van deze houtsoort kleurafhankelijk is. Het lichte jonge kernhout wil niet altijd verouderen of verharden wat als gevolg heeft dat het zachte-lichte hout een duurzaamheidsklassen van 3-4 heeft, terwijl het donkere kernhout klasse 1-2 heeft. Hierdoor is het eigenlijk niet geschikt voor buitentoepassingen. Oorspronkelijk werd gedacht dat het een alternatief kon zijn voor palen en treinspooronderleggers. Helaas hebben we geleerd dat dit geen succes is.

Dibétou is er nog eentje in de rij van trail-and-error. Een mooie houtsoort om te zien. Fraai bruinrood met een fijne zwarte ader erdoorheen. Als je er een iets donker gepigmenteerde olie opzet komt er een diepbruine kleur naar boven, te vergelijken met Amazakoué. Duurzaamheidsklasse 4, dus perfect voor binnen. Deze houtsoort kent een aantal niet onoverkomelijke nadelen. Het is vrij moeilijk glad te schaven. Er lijkt een soort van kiezel in te zitten waardoor messen snel afstompen en je de vezels uitplukt. Het aanpassen van de snijhoek lost al veel op, zo blijkt. Door de aanwezige kruisdraad is het best een nerveuze houtsoort waardoor het niet overal voor toepasbaar is. Omdat het ruim beschikbaar is in West-Afrika en het een relatief goedkope houtsoort is, geef ik deze nog niet op.

DIRECT ENTHOUSIAST OVER MANSONIA
Toen ik 10 jaar geleden aan Guy Decolvenaere vroeg wat hij van Mansonia vond antwoordde hij direct “een fantastische houtsoort”. Helaas hebben we op jaarbasis niet veel stammen. We hebben een proefcontract laten zagen van een 25m3, zoals we met de overige bovenstaande houtsoorten ook hebben gedaan. Gewoon om te proberen. Om te proeven, ruiken, voelen, zien. De zaag erin. De schaafbank in. Kijken wat er gebeurt. En ja, 10 jaar geleden waren we meteen enthousiast. En dat kon ook niet anders. Duurzaamheidsklasse 1, rechte draad, vaste structuur, gunstige krimp- en zweleigenschappen maakt dat Mansonia een hele fijne veelzijdige houtsoort is. Het kan onbehandeld buiten worden toegepast en vergrijsd mooi. Maar de fraaie notenachtige kleur maakt Mansonia ook bijzonder decoratief en in combinatie met zijn stabiliteit is het een perfecte houtsoort voor diverse interieurtoepassingen.

De laatste jaren hebben we deze houtsoort geleidelijk in de markt gezet. Diverse trappenmakers hebben er mooie projecten in afgerond. Maar ook de timmerindustrie werd langzaamaan enthousiast van dit veelzijdige houtje. Al snel bleek Mansonia ook het ideale deurhout. Wederom door zijn rechte draad, stabiliteit en nagenoeg geen krimp- en zwel. Ook de eerste testen met glaslatten waren veelbelovend. Een reactie van een van onze klanten die voor ons het Mansonia wilde testen: "We hebben werkelijk hele partijen glaslatten maanden los in het rek laten liggen om te kijken of ze überhaupt willen kromtrekken.” Ze bleken rechter en stabieler te zijn dan gevingerlast Meranti. Diverse timmerfabrieken kwamen er achter dat Mansonia door de vaste structuur zeer glad te schaven is en niet ophaart waardoor er niet meer tussentijds geschuurd hoeft te worden.

BESCHIKBAARHEID IS EEN NADEELTJE
Helaas kwamen ook al snel de nadelen van deze houtsoort naar boven, maar die hadden niets te maken met de kwaliteit. Eerder met het beschikbare volume:  Mansonia bomen groeien niet in grote getallen. Vele zagerijen kappen deze houtsoort niet eens omdat het jaarlijks beschikbare volume niet groot is en daardoor een onbekende houtsoort is. Ons inkoopvolume opschalen bleek geen eenvoudige opgave. Je moet het vertrouwen van een zagerij hebben om ze te overtuigen dat ze het volgende kapseizoen deze houtsoort voor je mee trekken en ze garanderen dat je contracten afneemt. En dan nog is het vaak het geheel dat ’t ‘m maakt. Door de kleine diameter, die ontstaat door het trage groeien en leidt tot de vaste structuur, levert het zagen van Mansonia voor de zagerij vaak een slecht rendement op. Vaste breedtes en grote diktes zijn uit den boze. Daarom is Mansonia niet als deurhout te krijgen in diktes van 65 en 80mm. Dus een zagerij wil Mansonia wel zagen mits… ook andere contracten, dunne diktes, vallende breedtes, kleine volumes,..

Wat de eigenschappen van Mansonia betreft kan ik ook wat nadelen noemen. Zoals bij vele Afrikaanse houtsoorten is bij de verwerking ervan goede afzuiging vereist, omdat het stof irritatie kan veroorzaken aan de luchtwegen. Mansonia is ook niet altijd even uniform van kleur. Schakeringen van beige-geel naar grijs en bruin zijn normaal. Dat kan best problemen geven voor mensen die bijvoorbeeld een uniforme trap willen.

Als laatste en misschien wel belangrijkste negatieve eigenschap: scheurvorming. Mansonia is zeer gevoelig voor droogscheuren. Het afdekken tegen luchtstromingen en zon zijn vereist. De scheuren kunnen zich voordoen als kopscheuren en oppervlaktescheuren. Het hoeft lang niet altijd voor te komen, en door goed op te letten en af te dekken kan dit voor 90% vermeden worden.

STIMULEREN DUURZAAM BOSBEHEER
Terugkijkend kan het pionieren met Mansonia als een succes beoordeeld worden. Dekken alle inspanningen het gewenste resultaat? Misschien niet helemaal. Maar dat is niet altijd waar het om gaat. Het gaat vaak ook om het zoeken van toepassingen voor LKTS en LUTS om zo de druk op de klassieke bekende houtsoorten te verminderen en duurzaam bosbeheer te stimuleren. Ik ben blij dat Veteka en Hotim daar hun steentje aan kunnen bijdragen.

Onze participatie in de door FSC opgezette LKTSCB-werkgroep sluit hierbij aan. Midden januari hebben we binnen deze werkgroep een aantal houtsoorten geselecteerd. Hotim en Veteka gaan de komende maanden aan het testen met Amouk en Olon met FSC. Natuurlijk houden we je op de hoogte van de resultaten. Tevens komen we natuurlijk graag steeds in contact met verwerkers / timmerfabrieken die samen met ons deze nieuwe houtsoorten willen testen en marktklaar willen maken. Als de resultaten positief zijn zien we meteen de copycats opduiken. Ben eens benieuwd wie dat voor het Mansonia gaat worden ;-).

Leden van de LKTSCongoBasin-werkgroep (vlnr): Klaus Schmidt(Cross Trade Germany) - Kristian Jorgensen (FSC Denemarken)- Ewa Bazydlo (Lathams UK)- Emmanuel Groutel (WALE/CBG)- Jan Kemps (Hotim.Veteka Nederland)- Gijs Burgman (Wijma)- Ben Romein (Werkgroep coördinator, FSC Nederland)- Benoit Jobbé-Duval (ATIBT) - Dirk Debussche (Vandecasteele België)