BLOG #1: EUTR - de handelaar haakt af, de importeur probeert het te begrijpen.

Gepubliceerd: 2 November 2015

Door de bomen het bos niet meer zien

Het was medio 2012 toen ik me erin begon te verdiepen: EUTR995/2010. Steeds vaker kwam dit onderwerp links of rechts over mijn bureau of beeldscherm. Per 1 maart 2013 zou het een feit zijn. Al het hout dat vanaf die datum Europa binnen komt moet EUTR-proof zijn! Hoogste tijd om me er eens goed in te gaan verdiepen. Ik googlde me suf, op zoek naar een leesbaar en begrijpbaar verhaal. Nergens te vinden! Overal werden bijeenkomsten gegeven door consultants om de nieuwe wet uit te leggen maar nergens een eenduidig verhaal. Uiteindelijk blijven er 2 keuzes over. Of een paar duizend Euro betalen aan een van die consultants óf van scratch beginnen en het zelf aanpakken. Ik heb gekozen voor het laatste.  Vol goede moed toch maar eens de wetteksten en bijlagen uitgeprint en aan het lezen gegaan. 1 keer, 2 keer, 3 keer... geen idee hoeveel keer ik die tekst heb gelezen om er iets van te begrijpen. Een handelaar, een marktdeelnemer, legaal gekapt, due diligence, traceerbaarheid, Cites, Flegt, bevoegde autoriteiten, sancties.... 12 pagina's wettekst!

Alles draait om legaliteit, niet om duurzaamheid

Toch moest ik het er mee doen, want op het internet was nog steeds niets bruikbaarder te vinden. En 1 Maart kwam steeds dichterbij. Ben je dan niet EUTR proof, loop je het risico op sancties. Stug doorlezen dus. Uiteindelijk werd ik wel wijzer. Feitelijk komt het er op neer dat EUTR enkel te maken met legaliteit en niet met duurzaamheid. De importeur is verantwoordelijk voor de bewijslast van legale herkomst van het hout. En dat is een verantwoordelijkheid die enorm op de schouders drukt! De Europese wetgeving voorziet er zo in dat diegene die als eerste hout of houtachtige producten Europa binnen brengt moet kunnen aantonen dat het hout legaal geproduceerd is. Geen enkel certificaat als FSC, PEFC, OLB, VLC voldoet zelfs aan EUTR995/2010! Dus het is de functie van de importeur om de herkomst te controleren en de keten (tracabiliteit) transparant te maken. Hoe krijg je zoiets bedacht? Menig handelaar haakt hier af! En je moet sterk in je schoenen staan om hier niet af te haken.

Importeur wordt inspecteur met een mission impossible

Je moet ergens beginnen, je moet voor jezelf een stappenplan hebben hoe je je leveranciers gaat controleren. Je moet weten wat je moet controleren en gelukkig komt er dan de European Timber Trade Federation (ETTF) met een geweldig document dat laat zien waarom FSC, PEFC, OLB, VLC niet voldoen en wat wij - de importeur -  dan extra moeten controleren. Natuurlijk gingen bovengenoemde certificaten hun richtlijnen aanpassen om te voldoen aan de EUTR-wetgeving, maar dit gebeurde allemaal pas na 1 Maart 2013.

Al snel werd duidelijk dat veel herkomstgebieden, zoals Azië, Amerika, Europa niet meteen risicogebieden zijn als het gaat om illegaal hout. Zeker niet als het hout een FSC of PEFC certificaat heeft. Bij een VLO of VLC vielen de extra onderzoeken en documenten om te voldoen ook wel mee. Maar voor Hotim is ons voornaamste herkomstgebied "West-Afrika"... en dat is toch andere koek. Het stelsel van zorgvuldigheidseisen vraagt ons te kijken naar het 'corruption perception index' (CPI) en daar scoort menig Afrikaans land al slecht. Ook mag het hout niet komen uit conflictgebieden. In Centraal Afrika was net een burgeroorlog aan de gang en in Congo rommelde het ook een beetje. Er wordt van ons verlangd, nee vereist, dat we controleren of de geldende locale wetgeving wordt nageleefd! Er moet worden gecontroleerd of de UN handelssancties heeft opgelegd en of deze al dan niet van invloed zijn op houtproducten. En zo kunnen we nog wel even door gaan... hoe krijg je zoiets bedacht? De importeur moet ter plaatse field-audits doen om zeker te zijn dat een zagerij voldoet.

Dankzij de EUTR - en de verlegging van de bewijslast - mogen wij - de importeur - nu doen waar de politiek niet in slaagde: die Afrikaanse overheden te controleren of onder druk te zetten! Er is geen enkele Afrikaanse minister of koning die zich door Europa de les liet lezen. Kijk naar de Belgische minister Karel de Gucht die na wat lastige uitspraken de toegang tot Congo werd ontzegd. En dan is het nu wel de taak van de houthandel de kolen uit het vuur in Afrika te halen? Maar zo geschiedde toch...en gaat de échte importeur door.

Too little, too late

1 Maart 2013 nadert en de week voor deze datum is ons stappenplan zo goed als klaar. Nog steeds is er op het hele wereldwijde web geen volledig stappenplan te vinden. Wel de ETTF die met een aardig stappenplan komt. En dan, op het laatste moment, komt de VVNH met een plan voor de Nederlandse houthandel. Vertaald en geheel, al dan niet volledig, gebaseerd op de eerder versie van ETTF! Met open armen is dit plan door de Nederlandse houthandel ontvangen... maar helaas niet sluitend en onvolledig voor hout uit West-Afrikaanse landen zonder certificaat of keurmerk. Lekker handig. Not.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zegt u??

Intussen is in Nederland bekend geworden dat de naleving van EUTR995 gecontroleerd gaat worden door de Nederlandse Voedsel- en Warenauthoriteit (NVWA) en dat hiervoor speciaal mensen zullen worden opgeleid. Ja, zullen worden opgeleid, want deze mensen komen niet uit de houtsector! Maar na een opleiding van een jaar zijn ze vast wel in staat legaal hout van illegaal hout te onderscheiden... in theorie dan. Menig ingeburgerde reizende houtinkoper "ziet" dat al aan het hout, daar heeft hij geen theorie of opleiding voor nodig.

Niemand kan antwoord geven

Even terug komend op het feit dat wij als importeur volgens het stelsel van zorgvuldigheidseisen - naast de controle van de corruptie-index en de UN-handelssancties -moeten controleren of in het betreffende land de locale wetgeving wordt nageleefd. Dit is eigenlijk de hamvraag! Want wat is die locale wetgeving (per land) en wat moeten we dan controleren? Welke documenten of verklaringen? Geen enkele niet-gouvernementele organisatie (NGO), MO, branche-organisatie, NVWA kan een antwoord geven. NIEMAND! Dus in het grijze gebied ontstaat een zwart gebied en het is de taak van de importeur om dat gebied wit te maken, lees "te definiëren". Uit het niets? Maar wees gerust, er is wel een stappenplan opgesteld door een branche-organisatie die als stap heeft:

< U dient aan te kunnen tonen dat het hout of houtproduct in overeenstemming met de lokaal geldende wetgeving is geoogst. Hiervoor moet u weten wat de geldende wetgeving in het betreffende land is. Dit kunt u achterhalen door uw (meest betrouwbare) leverancier te vragen naar een overzicht van de geldende wetgeving en de verplichte documentatie die u bij het geleverde hout zou moeten ontvangen. De geldende wetgeving verschilt per land maar kan ook per geleverde partij verschillen.>

 
U leest het goed! De Afrikaanse zagerij bepaalt in deze fase welke documenten hij laat zien om aan te tonen dat zijn hout voldoet aan de eisen van EUTR. Hiervoor is géén richtlijn, stappenplan, bijlage,.. En wat gaat de NVWA dan controleren?

Onverwachte controles

Met zekerheid wisten we natuurlijk dat we als importeur een keer gecontroleerd zouden gaan worden. Het was niet de vraag óf, maar wanneer. Begin 2014 werden al enkele concurrenten gecontroleerd en medio 2014 waren wij aan de beurt. Gewoon onaangekondigd 2 nette heren aan de balie die even willen weten wie de inkoop doet en wie er verantwoordelijk is voor EUTR. Vervolgens het verzoek om op korte termijn een afspraak in te plannen.

Die korte termijn was voor ons perfect om nog eens alles na te lopen! Op de dag des oordeels worden we door de heren geconfronteerd met een lijst van de Douane met al ons geïmporteerd hout van een bepaalde periode. Een steekproef volgt met een Afrikaanse en een Aziatische leverancier. Toevallig 2 schoolvoorbeelden waarbij ik bij voorbaat wist dat deze goed zaten. Ons stappenplan en de twee dossiers werden mee genomen en enkele weken later volgde een mail en een brief met aanbevelingen. Maar eveneens de aankondiging dat we binnen een jaar weer een steekproef zouden krijgen. Netjes en correct als we zijn hebben we de aanbevelingen ter harte genomen en ons stappenplan en procedures aangepast. Volgens afspraak stonden beide heren begin dit jaar weer netjes aan de balie. Ons nieuw stappenplan hebben we doorgenomen en een kopie hebben ze mee gekregen. Een weekje later een net berichtje terug met nog wat aanbevelingen om de puntjes op de I te zetten.

Goed bezig…

In het korte gesprek dat we tijdens de laatste afspraak hadden kregen we te horen dat de grootste Nederlandse importeurs wel weten waar ze mee bezig zijn. Procedures en interne controle zijn in order. Gedurende 2 jaar is houtimporterend Nederland getoetst, gecontroleerd onder de loep genomen, zonder noemenswaardige maatregelen.

De volgende groep die onder de loep genomen wordt zijn de importeurs van (tuin)meubelen uit Azië en Zuid-Amerika. Als ik daar over nadenk. en kijk wat wij allemaal moeten doen om de keten transparant te maken en de tracabiliteit te garanderen... succes heren!

Wil je dit met iemand delen? Deel het via de sociale kanalen onderaan op deze pagina.